Wat onze darmen ons vertellen – en wat apothekers moeten weten: Interview Prof. Dr. Danny De Looze

Onze darmen zijn misschien wel ons meest mysterieuze orgaan, maar volgens prof. De Looze daarom ook precies het meest fascinerende. Veel meer dan een onsmakelijke afvalbuis spelen je darmen een vitale rol voor je immuunsysteem en zelfs je gemoed. Hoe kan de apotheker daarmee aan de slag? We gingen met prof. De Looze in gesprek over de verschillende behandel-adviezen bij gastro-intestinale aandoeningen.

In zijn boek gaat prof. De Looze dieper in op de meest voorkomende kwaaltjes en klachten die mensen noemen als ze op een consult komen en hun bijhorende behandeling. Wij wilden enkele adviezen graag even beter uitlichten en gingen hierover in gesprek.

Auteur - Apr. Nele Schoenmaekers, Projectcoördinator KOVAG
Tekst en foto's: Mark De Mey

Advies bij maagklachten

Dyspepsie, een veelvoorkomende maagklacht die behandeld wordt met maagzuurremmers. Hoe staat u tegenover het langdurig gebruik van maagzuurremmers of PPI’s? Welk advies kunnen we hierbij als apotheker geven?

Prof. De Looze: Als apotheker moet je eerst en vooral vragen waarom de patiënt een maagzuurremmer neemt. Reflux is de enige indicatie om deze geneesmiddelen te blijven nemen. De chronische patiënt wordt het snel gewaar wanneer hij zijn medicatie niet heeft genomen. In de praktijk blijken PPI’s eigenlijk zeer veilige preparaten te zijn. Ik zou ook de laagst mogelijke dosis adviseren. Je controleert best na een ziekenhuisopname of er niet onnodig nog een maagzuurremmer op het schema staat. Want vaak wordt een PPI preventief gegeven, bijvoorbeeld voor een operatie. Je kunt altijd voorstellen om even de PPI’s niet te nemen, en kijken of er een branderig gevoel optreedt. Dan is inname zeker aangewezen. Dat is in principe niet het geval voor algemene maagklachten of dyspepsie.
 

Momenteel zijn er veel nieuwe preparaten beschikbaar met verteringsenzymen als middel tegen een opgeblazen gevoel. Is dat iets waar evidentie voor bestaat?

Prof. De Looze: Nee, eigenlijk niet, en ik zie er ook geen logica voor. Dyspepsie is eigenlijk een overgevoeligheid van de maag, en daar vindt er eigenlijk geen vertering plaats. De maag verkleint in de eerste plaats het ingenomen voedsel. De vertering gebeurt in de dunne darm, door inwerking van de pancreasenzymen. Een middel als Creon® is enkel aangewezen bij mucoviscidosepatiënten omdat zij moeilijk vetten verteren omwille van een exocriene pancreasinsufficiëntie.
 

Welke preparaten zijn het meest effectief bij misselijkheid? Helpt gember?

Prof. De Looze: Het gebruik van gember is niet wetenschappelijk bewezen, maar dat wil niet zeggen dat het niet kan helpen. Ik zie geen probleem om dit aan te bieden. Het is altijd belangrijk om na te gaan waar de misselijkheid vandaan komt. Als de klachten al heel lang aanslepen, schrijf ik vaak Litican® (alizapride) voor. Misselijkheid kan vaak samengaan met boeren, en het inslikken van veel lucht. Mensen die veel kauwgom gebruiken, slikken veel en nemen dus meer lucht op. Ook frisdranken en drinken uit een flesje alsook de manier van spreken spelen hier een rol. Geneesmiddelen met meer evidentie die nu vaker voorgeschreven worden zijn preparaten met simeticon, ook voor last in de bovenbuik, zoals pijn of een zwaar gevoel.

Prikkelbaredarmsyndroom

In uw boek hebt u het over het prikkelbaredarmsyndroom, een veel besproken ziekte waarvoor geen éénduidige behandeling bestaat. In verschillende nieuwe studies werd ontdekt dat histamine een belangrijke rol kan spelen in het ziektebeeld. Kan een antihistaminicum - een geneesmiddel met weinig neveneffecten - hier nuttig zijn als behandeling?

Prof. De Looze: Vrij recent werd in Leuven aangetoond dat sommige mensen met PDS regelmatig een allergische reactie hebben die door histamine uitgelokt wordt in hun dikke darm. Eerder onderzoek toonde ook al een rol voor de mestcellen bij een deel van de PDS-patiënten. Weliswaar gaat dit maar over een kleine groep patiënten bij wie dit het mechanisme is achter de klachten. Maar voor deze doelgroep kan een rol weggelegd zijn voor antihistaminica. Dit onderzoek van UZ Leuven en UZ Gent heeft aangetoond dat het antihistaminicum Ebastine® de symptomen van het prikkelbaredarmsyndroom kan verminderen bij mensen die ook last hebben van diarree. Ik schrijf dit vooral voor wanneer een patiënt plots felle krampen en diarree krijgt na het innemen van bepaalde voeding, ook al is het moeilijk aan te tonen welk voedsel de reactie veroorzaakt. Ik zie geen tegenindicaties om Ebastine® eens een maand te proberen. Bij sommige patiënten leidt dit tot een spectaculaire verbetering.
 

Preventie van gastro-intestinale aandoeningen is belangrijk, schrijft u in uw boek. Welke rol kan de apotheker hierin spelen – bijvoorbeeld bij de bevolkingsonderzoeken?

Prof. De Looze: Er zijn zeker voor de hand liggende preventieadviezen die een apotheker kan geven, zoals het innemen van voldoende vezels via de voeding en gevarieerd eten. Daarnaast kan de apotheker ook een belangrijke rol spelen om zijn patiënten te wijzen op het belang van het bevolkingsonderzoek voor dikkedarmkanker. In Vlaanderen krijgt men het testmateriaal meteen thuis; in Wallonië wordt men opgeroepen om het bij de apotheek op te halen. Maar dat loopt niet goed.
 

In de COVID-19-pandemie konden de apothekers in de software zien wie in aanmerking kwam voor vaccinatie en er nog niet was op ingegaan. Kan dit een piste zijn voor het bevolkingsonderzoek dikkedarmkanker?

Prof. De Looze: Ja, dat zou zinvol zijn. Momenteel zitten we in Vlaanderen op 52 procent deelname, veel meer dan in Wallonië – 20 procent - maar een pak minder dan in Nederland, waar 70 procent deelneemt. Dit onderzoek is zeer relevant voor het preventief opsporen van tumoren, waardoor de kans op genezing sterk vergroot. In sommige landen is de leeftijdsgrens voor de test verlaagd, en ik acht het reëel dat dit op termijn ook in België zal gebeuren.

Pre- en probiotica – de bomen en het bos

Vaak zien we door het bos de bomen niet meer. Wat is het verschil nu juist tussen pre- en probiotica?

Prof. De Looze: Prebiotica, dat zijn vezels, voeding voor de bacteriën. Daar heb je in principe geen pilletje voor nodig – eet bruin of volkorenbrood, fruit, groenten. Wat prikkelbaredarmsyndroom betreft: er is geen enkele evidentie dat vezels hier helpen. Probiotica zijn levende micro-organismen die een voordeel geven aan de gastheer. Ze bevatten nuttige melkzuurbacteriën. Deze bacteriën, zoals bijvoorbeeld de lactobacillen en bifidobacteriën, overleven het maagzuur en bereiken daardoor de darm. Bekende producten hier zijn Alflorex® en Kijimea®. Er zijn studies die positieve resultaten beschrijven als je deze producten minstens vier weken inneemt, maar dit staat nog niet helemaal vast. Maar ik heb geen problemen met deze producten - een yoghurt als Activia vind ik zelfs heel lekker. Het zou vooral helpen bij bloating [opgeblazen gevoel]. Ik zou de patiënten adviseren dat ze het uitproberen, en als ze na twee maanden geen beterschap waarnemen, kunnen ze ermee stoppen. Maar ik zou producten aanbevelen die wetenschappelijk getest zijn.  Probiotica, zoals Enterol®, bij het gebruik van antibiotica, om diarree te voorkomen, daarvan zijn er studies die zeggen dat dat niet werkt.

Met een probiotica ga je je darmflora niet herstellen. Waar ik wel in geloof, is dat er een toekomst zit in bacteriotherapie en in darmfloratransplantatie, en dit voor patiënten van wie de darmflora zwaar verstoord is, zoals bij een infectie met Clostridium difficile, de ziekte van Crohn of voor colitis ulcerosa.  Maar op dit ogenblik is de consensus dat producten met maar twee stammen van actieve bacteriën onvoldoende zijn om de darmflora te herstellen. Als we dat in de toekomst kunnen aanbieden met 30-plus stammen, dan wordt dat iets anders, maar dan noemen we het bacteriotherapie.
 

Hoe moet een apotheker beslissen wat hij kan aanbevelen of aanbieden?

Prof. De Looze: De apotheker kan het best afgaan op producten die grondig en wetenschappelijk getest zijn, dus met gerandomiseerde dubbelblinde en placebogecontroleerde testen. Als men op basis daarvan significante voordelen kan aantonen, mag je ervan uitgaan dat het werkt. Maar anderzijds houden probiotica geen risico in, en we moeten beseffen dat ze patiënten ook wel een goed gevoel kunnen geven.
 

Wat kun je als apotheker voorstellen bij acute diarree? Standaard worden dan naast Imodium®, ook heel vaak probiotica afgeleverd. Is dit een verantwoorde keuze?

Prof. De Looze: Bij acute diarree moet je wachten. En veel drinken natuurlijk, eventueel met ORS-oplossingen tegen dehydratatie. In een tablet kunnen nooit genoeg stammen gestoken worden, maar probiotica doen, zoals gezegd, ook geen kwaad. Je kunt altijd adviseren om ze een periode te proberen en zien of er beterschap komt. Imodium® is een comfortoplossing, bijvoorbeeld op vakantie, of als je toch moet gaan werken. Natuurlijk, als er hoge koorts of bloed bijkomt, of abnormaal gewichtsverlies, of als de diarree na enkele dagen niet overgaat, dan moet je doorverwijzen. Als apotheker moet je wel nagaan of de diarree niet gelinkt kan worden aan geneesmiddelengebruik. Dus even kijken: welke geneesmiddelen neemt deze patiënt, wat kan deze diarree mogelijk verklaren?

Microbioom – stand van het onderzoek

In uw boek schrijft u ook over het verband tussen het microbioom in de darmen en immuniteit. Wat is de huidige stand van zaken binnen dit onderzoek?

Prof. De Looze: Wat we nu weten: zonder darmflora kun je niet overleven. Zodra je op de wereld komt, krijg je deze bacteriën binnen. Dit zorgt voor ons immuunsysteem, dat voor een heel groot deel in de cytokines in onze darmwand zit. Deze stoffen regelen onze immuniteit. We merken dat allergieën vaker voorkomen, en we linken dat aan het feit dat kinderen minder worden blootgesteld aan bacteriën. Bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa is dat immuunsysteem verstoord, en we vermoeden dat dat ook geldt bij het prikkelbaredarmsyndroom en leaky gut. Wanneer schadelijke stoffen de bloedbaan binnendringen kan dit leiden tot een overreactie van het immuunsysteem, ontstekingsreacties en zelfs auto-immuunziekten. Via dat immuunsysteem kunnen we ook denken dat er prikkels naar de hersenen gaan, dat is dan de fameuze hersenen-darm-as, maar daar weten we nog het fijne niet van.
 

We krijgen soms vraag in de apotheek naar L-glutamine voor behandeling van lekkende darm.

Prof. De Looze: Er kunnen tussen de darmcellen bacteriën of andere stoffen komen die dan in de wand van de darm reacties gaan uitlokken. Ik ben niet zeker dat je dat leaky gut kunt noemen, maar ik denk niet dat je dat kunt herstellen met glutaminen. Mensen met PDS hebben een slechte levenskwaliteit, dus is het begrijpelijk dat ze alles willen proberen. Maar er zijn geen wonderoplossingen.
 

Welke nieuwe studies en ontwikkelingen trekken momenteel uw aandacht voor de toekomst van de gastro-intestinale aandoeningen? Waar verwacht u de komende jaren een doorbraak?

Prof. De Looze: De toekomst is bacteriotherapie met veel stammen, en ook darmtransplantatie. En wat preventie betreft, dat kunnen we samenvatten in één woord: vezels – volle granen, bonen, linzen, appels, peren, groenten, uien, look, fruitsap met fructosesiroop, en meer lichaamsbeweging … dat weet intussen iedereen. Maar dat geldt niet als je PDS hebt! Deze patiënten moeten opletten met peper en sterk gekruid voedsel, maar dat weten ze wel. Als je patiënten hebt met klachten als ‘rommelen’ in de buik, is het altijd goed naar de voeding te vragen. Want hoe gezonder men eet, hoe meer vergisting er plaats vindt, dus met meer gasvorming. Mensen zijn nu enorm bezig met voeding, het is goed dat de apotheker zich daarover goed informeert om degelijk advies te geven. Enkele handige tools om te gebruiken en te adviseren in de apotheek:
 

Wat onze darmen ons vertellen.
Het wonderlijke verhaal van je gut en de impact op je brein en je lijf.

Door prof. Danny De Looze. 224 pagina’s, uitgegeven door Lannoo.

10% korting voor leden van BAF

BAF biedt haar leden in samenwerking met ACCO een selectie van medische titels aan die je met korting kan bestellen. Als lid van BAF geniet je van 5 à 10% korting (afhankelijk van de bestelde titel) en gratis verzending op de gehele bestelling.

Het boek ‘Wat onze darmen vertellen’ werd toegevoegd aan ons aanbod en kan met 10% korting besteld worden.

Hoe bestellen?

Surf naar https://shop.acco.be/baf en plaats het boek / de boeken van je keuze in het winkelmandje.

Bij het afrekenen krijg je een korting van 5-10 % afhankelijk van de titel én een gratis verzending. Gebruik hiervoor volgende kortingscode: BAF10GZ2024

Bestellen kan het hele jaar door!