Mentaal welzijn
Cijfers van de Public Mental Health Monitor 2023 tonen dat 22% van de volwassen Vlamingen in 2023 voldeed aan de criteria van een psychische stoornis. Bij een psychische stoornis is het psychisch evenwicht langdurig verstoord met een negatief effect op het functioneren op diverse levensdomeinen zoals werk, sociale relaties, financies, gezondheid. Uit de nationale Gezondheidsenquête (Health Interview Survey — HIS) van Sciensano uit 2018 blijkt dat 33% van de Vlamingen psychische problemen ‘ervaart’. Ook blijft het aantal jongeren met psychische klachten hoog. Uit het SIGMA-onderzoek van de KU Leuven blijkt dat 1 op 5 jongeren zegt matige tot ernstige psychische klachten te ervaren. Mentaal welzijn is de afgelopen jaren een belangrijk maatschappelijk thema geworden. Ook binnen de apotheeksector zijn heel wat initiatieven gestart rond mentaal welzijn en de psychosociaal kwetsbare patiënt.
Door de laagdrempeligheid kom je als huisapotheker ook vaak in contact met burgers met een bepaalde psychosociale kwetsbaarheid en krijg je af en toe (zelfzorg)vragen rond welzijn. Als apotheker heb je ook een belangrijke rol bij het begeleiden van correcte medicatiegebruik, waaronder psychofarmaca.
Inhoud
- MFO Opstart en begeleiding van medicatiegebruik bij een psychosociaal kwetsbare patiënt
- Afbouw slaapmedicatie
- 10-daagse geestelijke gezondheidszorg
- Projecten binnen de eerstelijnszones rond geestelijke gezondheidszorg
Detectie
Niet alleen voor lichamelijke aandoeningen kan de apotheker een belangrijke verwijzingsbron zijn, maar ook als het gaat om het identificeren van psychosociale behoeften, kan de apotheker een centrale rol spelen. Op vlak van preventie en detectiekanaal speelt de apotheker meer en meer een belangrijke rol. Als laagdrempelige zorgverlener krijg je vaak welzijnsvragen van burger waarvoor mogelijks doorverwijzing nodig is naar verdere professionele hulp. Zo werken huisapothekers al jaren goed samen met huisartsen, verpleegkundigen, tabakologen, diëtisten en andere zorgactoren, maar is het ook belangrijk om te weten waar men terecht kan met specifieke psychosociale zorgnoden.
Hierrond zijn de afgelopen jaren enkele projecten opgestart die hieronder gebundeld staan.
#CAVAsa
In maart 2021 ging het #CAVAsa project, een samenwerking tussen het Vlaams Apothekers Netwerk (VAN) en het Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW) van start. Het project werd ondersteund met middelen van de Vlaamse overheid. Het doel van dit project was apothekers in te schakelen als detectiekanaal voor personen met psychosociale noden en door te verwijzen naar het CAW. Vlaamse apothekers konden (en kunnen nog steeds) zich doelgericht bijscholen in het herkennen en bespreekbaar maken van psychosociale noden bij mensen die nog geen hulp ontvangen. Tot nu toe namen 387 apotheken deel en registreerden zij 415 patiëntencontacten over psychosociaal welzijn, waarbij de betrokkenen werden doorverwezen naar de juiste zorg."
Meer info over dit project kan je hier terugvinden.
Project Suicide preventie
Het hoge aantal zelfdodingen in Vlaanderen blijft een ernstig probleem. Om hier verandering in te brengen, hebben het Vlaams Apothekers Netwerk (VAN) en het Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie (VLESP) de e-learning "Suïcidepreventie in de Apotheek" ontwikkeld. De e-learning traint apothekers en apotheekassistenten om personen met zelfmoordgedachten te identificeren, een eerste gesprek te voeren en door te verwijzen naar gespecialiseerde hulp. Zo kunnen patiënten met een suïciderisico via hun apotheker de weg vinden naar verdere zorg.
De geaccrediteerde e-learning en praktische materialen ter ondersteuning worden kosteloos aangeboden voor Vlaamse apothekers en apotheekassistenten.
Tijdens de succesvolle pilootfase van het project ‘Suïcidepreventie in de Apotheek’ werden 147 gesprekken geregistreerd in 16 apotheken, waarbij apothekers mensen met suïciderisico ondersteunden en doorverwezen."
Meer info over het project kan je hier terugvinden.
Kopzorgen
Gemiddeld wachten mensen 6 tot 10 jaar na de eerste psychische klachten voordat ze psychologische hulp zoeken. De RIZIV-conventie EPZ maakt deze zorg toegankelijker, zodat mensen sneller de stap kunnen zetten naar preventieve en vroegtijdige hulp.
Geconventioneerde klinische psychologen en orthopedagogen bieden hierbij terugbetaalde begeleiding aan. Deze is kortdurend en is gericht op lichte tot matige psychologische klachten. De hulp wordt op een laagdrempelige manier, dichtbij de burger aangeboden. Hierbij zijn zowel individuele als groepssessies mogelijk.
De netwerken Geestelijke Gezondheid zijn verantwoordelijk om die conventie uit te rollen en zien apothekers hiervoor als belangrijke sleutelfiguren, die dicht bij de burgers staan en hen kunnen helpen de weg te vinden naar de EPZ.
Meer info over de conventie en de deelnemende eerstelijnspsychologen vind je op de website: www.epzvlaamsbrabant.be
Wees alert voor beginnende psychische problemen bij jouw patiënten of cliënten.
Wees extra aandachtig voor de meest kwetsbaren onder hen die deze terugbetaalde, laagdrempelige zorg het meest kunnen gebruiken. Ga het gesprek met hen aan en verwijs tijdig door.
Je kan hierbij gebruik maken van het campagnemateriaal, dat zowel gericht is op burgers, als op hulpverleners.
Medicatiegebruik
MFO Opstart en begeleiding van medicatiegebruik bij een psychosociaal kwetsbare patiënt
Het gebruik van psychofarmaca is hoog in ons land: ongeveer 1 op de 5 Belgen nam in 2019 een psychoactief geneesmiddel, een toename tegenover de jaren voordien. Elk jaar worden ook 812 miljoen unitaire dosissen van psychofarmaca afgeleverd in openbare apotheken (bron: IQVIA Belgium, RIZIV). Wanneer psychofarmaca voorgeschreven worden of over the counter (OTC) geneesmiddelen worden afgeleverd, zijn de taken en expertise van huisarts en huisapotheker zowel complementair (voorschrijver - geneesmiddelen expert) als overlappend (detector, toeleider en opvolger) naar de patiënt toe over de medicatie af te stemmen met elkaar.
Om huisartsen en apothekers hierin te ondersteunen werd vanuit BAF in samenwerking met Domus Medica en KLAV een kwaliteitsbevorderend programma voor een medisch farmaceutisch overleg ontwikkeld.
Het uitgangspunt van dit MFO is een (eerste) gesprek tussen apothekers en artsen over opstart en begeleiding van medicatie dewelke kadert binnen psychosociale kwetsbaarheden, het betreft zowel GGZ-noden (angst, stemmingsstoornissen, stress,…) als sociale kwetsbaarheden (financiële problemen, familiale problemen, uitsluiting,…).
In tweede instantie zal er tijdens dit MFO ruimte zijn om aan de basis te bouwen voor een beter en meer gestructureerd lokaal overleg over specifieke psychosociale problematieken en kunnen afspraken hiertoe gemaakt worden tussen de betrokken partners in het belang van een goede opvolging van de kwetsbare burger. De betrokkenheid van een eerstelijnspsycholoog en/of sociale partner kan hierbij ook een meerwaarde zijn, maar zal afhangen van de lokale organisatie van de GGZ netwerken.
Binnenkort zullen we ook Train The Trainers organiseren voor moderatoren.
Voor meer info over dit pakket kan je terecht bij simon.boonaert@baf.be
Afbouw Slaapmedicatie
Vanaf 1 februari 2023 hebben patiënten die chronisch 1 benzodiazepine gebruiken onder bepaalde voorwaarden recht op terugbetaling van afbouwprogramma's via magistrale bereidingen. De bijlage bij de overeenkomst tussen apothekers en verzekeringsinstellingen over het afbouwprogramma voor benzodiazepines is verlengd tot 31 december 2024. De artsen mogen het programma dus tot die datum voorschrijven.
Vanuit APB werd een Toolbox ontwikkeld met daarin alle nodige uitleg en informatiemateriaal voor jouw patiënten en jouw team, waarmee je de dienst ‘afbouw benzodiazepines’ in jouw apotheek met een gerust hart kan uitvoeren.
Andere initiatieven
10-daagse geestelijke gezondheidszorg
Van 1 tot 10 oktober vindt jaarlijks de 10-daagse van de Geestelijke Gezondheid plaats. In 2024 en 2025 is het thema 'omgaan met moeilijke perioden'. Doe je mee?
Tien dagen lang wordt Vlaanderen overspoeld met acties die aandacht vragen voor alle aspecten van psychische gezondheid: van je gelukkig voelen en goed in je vel zitten tot (het bespreekbaar maken van) psychische kwetsbaarheid en herstel. Deze campagne is een initiatief van het Vlaams Instituut Gezond Leven vzw, Te Gek!? en de Vlaamse Logo’s en met de steun van de Vlaamse Overheid. Meer info kan je hier terugvinden.
Ook als apotheker kan je mee de schouders zetten onder deze 10-daagse door zelf een activiteit te organiseren of via materialen deze 10-daagse mee kenbaar te maken
Projecten binnen de eerstelijnszones rond geestelijke gezondheidszorg
Vlaams-Brabant telt 11 eerstelijnszones. Een eerstelijnszone is een netwerk van eerstelijnsaanbieders in een geografisch afgebakend gebied. Zij wisselen kennis en informatie met elkaar uit en stemmen de werking op elkaar af. Zij kijken ook naar de lokale zorg- en welzijnsnoden om de kwaliteit van de gezondheidszorg te verbeteren. Vanuit de verschillende eerstelijnszones worden verschillende projecten rond mentaal welzijn georganiseerd waar ook apothekers een belangrijk steentje aan toe kunnen bijdragen.
Ontdek hier welke projecten er binnen jouw eerstelijnszone lopen.